Traktat WHO niepozbawiony kontrowersyjnych postanowień. Analiza Ordo Iuris

Adobe Stock

• Światowe Zgromadzenie Zdrowia, najwyższy organ Światowej Organizacji Zdrowia, zdecydowało o przyjęciu opracowywanego od ponad 3 lat tzw. traktatu pandemicznego.

• Większość z budzących zastrzeżenia propozycji sformułowań została usunięta z tekstu umowy, jednak w tekście pozostały liczne kontrowersyjne postanowienia dotyczące zwalczaniu „dezinformacji” czy „informacji wprowadzających w błąd” oraz obowiązku dzielenia się przez państwa - strony produktami medycznymi.

• W związku z tym, Ordo Iuris rekomenduje odrzucenie traktatu przez Polskę.

• Instytut przygotował także analizę dokumentu.

PRZECZYTAJ ANALIZĘ – LINK

Podczas majowej 78. sesji Światowego Zgromadzenia Zdrowia (World Health Assembly), najwyższego organu Światowej Organizacji Zdrowia, przyjęto opracowywany od ponad trzech lat tzw. traktat pandemiczny. Deklarowanym celem tej umowy międzynarodowej jest uzyskanie odpowiedniego poziomu gotowości, zapobiegania i przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych w skali globalnej.

W preambule do traktatu zawarto sformułowanie, poprzez które podkreślono, iż to właśnie państwa ponoszą główną odpowiedzialność za wspieranie zdrowia i dobrobytu swoich narodów oraz że państwa mają zasadnicze znaczenie dla wzmocnienia zapobiegania pandemiom, gotowości i reagowania. Pojawiło się tam również postanowienie, na mocy którego wskazano, że WHO jest organem koordynującym i kierującym międzynarodowymi działaniami w dziedzinie zdrowia, w tym zwłaszcza w zakresie zwalczania pandemii. Znalazło się także sformułowanie, w którym podkreślono znaczenie „budowania zaufania i zapewnienia terminowej wymiany informacji w celu zapobiegania szerzeniu informacji wprowadzającym w błąd, dezinformacji i stygmatyzacji”.

W części projektu traktatu pandemicznego, zawierającego definicje prawne (art. 1) znalazł się wyraźnie widoczny zabieg, mający na celu ujednolicenie terminologii występującej w dokumencie z definicjami zawartymi w Międzynarodowych Przepisach Zdrowotnych (MPZ). W ślad za tą ostatnią regulacją, w traktacie zdefiniowano więc pojęcia takie jak „Stan zagrożenia zdrowia publicznego o znaczeniu międzynarodowym” (Public Health Emergency of International Concern) oraz „Stan zagrożenia pandemicznego” (Pandemic Emergency).

Cel traktatu pandemicznego został zdefiniowany jako zapobieganie pandemiom, przygotowanie się i reagowanie na nie (art. 2). Natomiast w art. 3, zawierającym zasady, którymi strony będą się kierować przy wdrażaniu postanowień tej umowy międzynarodowej oraz by osiągnąć jej cele, wskazano na wartości takie jak m.in. „prawo do rozwoju” (rght to development), „niedyskryminację” (non-discirimination), „równość płci” (gender equality) oraz „ochronę osób znajdujących się w trudnej sytuacji” (protection of persons in vulnerable situations).

Na mocy postanowień traktatu ustanowiono „Globalną Sieć Łańcucha Dostaw i Logistyki” (Global Supply Chain and Logistics Network), czyli Sieć GSCL (GSCL Network - art. 13 ust. 1). Zadaniem Sieci GSCL jest wzmocnienie, ułatwienie i usunięcie barier oraz zapewnienie sprawiedliwego, terminowego, szybkiego, bezpiecznego i przystępnego cenowo dostępu do produktów zdrowotnych związanych z pandemią dla krajów potrzebujących pomocy w sytuacjach zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym, w tym w sytuacjach pandemii, oraz w celu zapobiegania takim sytuacjom. Zgodnie z treścią art. 13 ust. 2, struktura, funkcję oraz zasady działania Sieci GSCL zostaną określone przez Konferencję Stron, która jest organem traktatowym.

W ostatecznym tekście traktatu pojawiło się również sformułowanie mówiące o tym, że strony uznają znaczenie zapewnienia, aby środki wprowadzane w przypadku stanu zagrożenia pandemicznego w handlu, były konkretnie ukierunkowane, proporcjonalne, przejrzyste i tymczasowe oraz nie powodowały niepotrzebnych barier w handlu ani zakłóceń w łańcuchach dostaw (art. 14 ust. 4).

Na mocy przepisów zawartych części traktatu poświęconej finansowaniu tej umowy międzynarodowej, utworzono „Koordynacyjny Mechanizm Finansowy” (Coordinating Financial Mechanism). Mechanizm z dokładnie taką samą nazwę ustanowiono na gruncie znowelizowanych Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych. W dalszej części traktatu wyraźnie podkreślono, iż Koordynacyjny Mechanizm Finansowy ustanowiony na mocy Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych będzie wykorzystywany jako narzędzie służące realizacji Traktatu Pandemicznego, w sposób określony przez Konferencję Stron.

Zgodnie z informacjami zawartymi w tekście rezolucji Światowego Zgromadzenia Zdrowia, jak i w przepisach traktatu pandemicznego, traktat wchodzi w życie trzydziestego dnia po dacie złożenia sześćdziesiątego dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia, zatwierdzenia, formalnego potwierdzenia lub przystąpienia u depozytariusza (art. 33 ust. 1). W odniesieniu do poszczególnych państw traktat wchodzi w życie trzydziestego dnia po dacie złożenia dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia (art. 33 ust. 2).

– Należy zauważyć, iż zdecydowana większość z budzących największe kontrowersje przepisów, pojawiających się we wcześniejszych projektach traktatu, została usunięta z ostatecznego tekstu tej umowy międzynarodowej. Za przykład mogą tutaj posłużyć uprzednio publikowane propozycje dotyczące sformułowania obecnego art. 16 (dawniej art. 18). W poprzednich projektach postulowano nałożenie na państwa – strony obowiązku zwalczania „fałszywych, wprowadzających w błąd, błędnych lub nieprawdziwych informacji”. W wersji traktatu przyjętej przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia zrezygnowano z takiego kształtu komentowanego przepisu, ograniczając się zawarcia w preambule postanowienia, poprzez które podkreśla się znaczenie „budowania zaufania i zapewnienia terminowej wymiany informacji w celu zapobiegania szerzeniu informacji wprowadzającym w błąd, dezinformacji i stygmatyzacji”. Z drugiej strony trzeba stanowczo podkreślić, iż, pomimo usunięcia z ostatecznego tekstu traktatu budzących największe kontrowersje propozycji postanowień, nadal zwiera on przepisy budzące istotne wątpliwości. Dlatego też Instytut Ordo Iuris rekomenduje odrzucenie tej umowy międzynarodowej – komentuje Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.

Czytaj również:

• „Światowa Organizacja Zdrowia. Geneza, historia, kontrowersje”

• Polska ma coraz mniej czasu na odrzucenie poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych lub zgłoszenie zastrzeżeń